Europa wzmacnia własny potencjał obronny. Unia Europejska uzgodniła projekt nowego prawa, które ma wzmocnić europejski przemysł obronny, zwiększyć wspólne zakupy uzbrojenia i rozszerzyć wsparcie dla Ukrainy. Porozumienie osiągnięte między Parlamentem Europejskim a duńską prezydencją Rady otwiera drogę do utworzenia Europejskiego Programu Przemysłu Obronnego (EDIP) – pierwszego w historii kompleksowego programu wspierającego współpracę i produkcję w sektorze obronnym. Program ma na celu budowę silnej i nowoczesnej bazy technologiczno-przemysłowej, niezbędnej do zwiększenia zdolności obronnych Europy.Większy budżet i nowe źródła finansowaniaPodczas negocjacji europosłowie doprowadzili do zwiększenia budżetu programu, m.in. poprzez skierowanie dodatkowych środków pochodzących z instrumentu SAFE. Program umożliwia również państwom członkowskim pełne wykorzystanie potencjału Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF), poprzez przekierowanie niewykorzystanych środków na projekty EDIP.Całkowita wartość programu wyniesie 1,5 mld euro, z czego 300 mln euro zostanie przeznaczone na Instrument Wsparcia Ukrainy (USI). Dodatkowo, ustawodawcy zgodzili się na utworzenie instrumentu FAST, którego celem jest zgromadzenie około 150 mln euro z dodatkowych źródeł. Czytaj także: KE przedstawia plan obronny. W przyszłym roku ruszy inicjatywa dronowaZasada „kupuj europejskie” i nowe ramy współpracyEuroposłowie wprowadzili zasadę „buy European” („kupuj europejskie”), gwarantującą, że uprawnione podmioty zachowają prawo do projektowania produktów. Program dopuszcza finansowanie produktów obronnych, w których maksymalnie 35 proc. kosztu komponentów pochodzi spoza UE lub państw uczestniczących.EDIP ustanowi także ramy prawne dla Europejskich Projektów Obronnych o Wspólnym Znaczeniu, w których musi uczestniczyć co najmniej cztery państwa członkowskie. Udział w nich będzie również otwarty dla Ukrainy.Powstanie także europejski mechanizm sprzedaży wojskowej – centralny katalog produktów i usług obronnych, mający wspierać wspólne zamówienia w UE. Dodatkowo program wprowadzi dobrowolny europejski program uzbrojenia, który ma usprawnić współpracę państw członkowskich na każdym etapie cyklu życia sprzętu wojskowego.Kolejnym elementem EDIP będzie stworzenie systemu bezpieczeństwa dostaw, który zapewni stały dostęp do kluczowych produktów obronnych, także w czasie kryzysów. Czytaj także: Miliardy na obronę Polski. Premier ogłasza zmiany w wydatkachWsparcie dla Ukrainy i integracja przemysłów obronnychW ramach nowej legislacji powstanie Instrument Wsparcia Ukrainy (USI), który pomoże w modernizacji ukraińskiego przemysłu obronnego i jego integracji z europejskim sektorem.Środki unijne do 300 mln euro zostaną przeznaczone na inwestycje w ukraiński przemysł obronny, wspieranie partnerstw z firmami z UE oraz zwiększenie wspólnych zakupów sprzętu produkowanego na Ukrainie – również z przeznaczeniem dla samej Ukrainy.Czytaj także: Prezydencja przełomu. Polska nadała ton unijnej strategii bezpieczeństwa„Europa musi działać razem”. Głosy europosłów– To porozumienie stanowi ogromny krok naprzód dla bezpieczeństwa Europy i rozwoju naszego przemysłu obronnego. Po dekadach zależności, które zagrażały suwerenności naszych demokracji, program EDIP odwraca logikę importu i wzmacnia naszą bazę przemysłową – powiedział François-Xavier Bellamy (EPP, Francja).– Agresja Rosji na Ukrainę i trwające ataki hybrydowe pokazują, że Europa nie może już się wahać. Musimy umieć się bronić wspólnie i skutecznie. EDIP powstał właśnie po to – by budować suwerenną, odporną Europę poprzez wspólne inwestycje i integrację przemysłów obronnych – podkreślił Raphaël Glucksmann (S&D, Francja).– To ważny krok w stronę bardziej efektywnego i rzeczywiście europejskiego podejścia do zakupów obronnych. EDIP może stać się wzorem dla przyszłych inicjatyw po 2027 roku – dodała Marie-Agnes Strack-Zimmermann (Renew, Niemcy).Czytaj także: Dramatyczna sytuacja regionów przygranicznych. „Europa powinna się złożyć”Kryteria korzystne dla PolskiNie przeszła propozycja PE, by dofinansowane ze środków unijnych mogły być tylko te produkty, które zawierają 70 proc. komponentów wytworzonych w UE.Było to rozwiązanie niekorzystne dla Polski, bo przy poziomie 70 proc. nie można by było wykorzystywać wsparcia np. do sfinansowania budowy polskich armatohaubic Krab, ponieważ zawierają one ponad 30 proc. komponentów kupionych za granicą.„Unijny program EDIP, z budżetem 1,5 mld euro, zatwierdzony! Z kryteriami korzystnymi dla Polski, dla polskich firm zbrojeniowych, o jakie walczyliśmy w Parlamencie Europejskim” - skomentowała na platformie X europosłanka KO Kamila Gasiuk-Pihowicz. Czytaj także: Obrona Europy to inwestycja, nie koszt. Mocne przesłanie z Konferencji MiędzyparlamentarnejDalsze etapy przyjmowania przepisówPorozumienie musi zostać jeszcze zatwierdzone przez Parlament Europejski i Radę UE, aby mogło wejść w życie. Wspólne głosowanie komisji ITRE i INTA zaplanowano na 20 października.Komisja Europejska przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie programu EDIP 5 marca 2024 roku. Z budżetem w wysokości 1,5 mld euro, program ma zapewnić gotowość przemysłową w zakresie obronności, łącząc krótkoterminowe działania – takie jak ASAP (akt wspierający produkcję amunicji) i EDIRPA (ustawa o wspólnych zamówieniach obronnych) – z długofalowym, strukturalnym podejściem.Europejska baza przemysłowa w dziedzinie obronności obejmuje wiele dużych firm międzynarodowych, średnie przedsiębiorstwa oraz ponad 2 tys. małych i średnich firm, o łącznych rocznych obrotach szacowanych na 70 mld euro.Czytaj także: Litwa idzie w ślady Polski. Miny, umocnienia i połączenie z Tarczą Wschód